PHP Nedir? PHP, özellikle web geliştirme alanında yaygın olarak kullanılan bir sunucu tarafı (server-side) programlama dilidir. Açılımı “Hypertext Preprocessor” olan PHP, dinamik web sayfaları oluşturmak için tasarlanmıştır. HTML içine gömülebilen bir yapıya sahiptir, bu da geliştiricilere statik web sayfalarını kolayca interaktif hale getirme imkanı sunar.
PHP’nin en büyük avantajlarından biri, açık kaynaklı ve ücretsiz olmasıdır. Bu sayede herhangi bir lisans ücreti ödemeden projelerde kullanılabilir. Ayrıca, geniş bir geliştirici topluluğuna sahip olması, karşılaşılan sorunlara hızlı çözüm bulmayı kolaylaştırır. PHP, özellikle WordPress, Laravel ve Symfony gibi popüler içerik yönetim sistemleri (CMS) ve framework’lerin temelini oluşturur.
PHP, 1994 yılında Rasmus Lerdorf tarafından kişisel bir proje olarak geliştirilmeye başlandı. İlk versiyonu “Personal Home Page Tools” (PHP Tools) adıyla yayınlandı ve basit bir şekilde web sayfalarını dinamik hale getirmek için kullanılıyordu. Zamanla geliştirilerek 1997’de PHP/FI (Form Interpreter) adını aldı ve daha fazla fonksiyonel özellik kazandı.
PHP’nin asıl çıkışını 1998’de PHP 3 ile yaptı. Bu sürüm, dilin yeniden yazılmasıyla birlikte geniş bir kullanıcı kitlesine ulaştı.
PHP 4 ile birlikte performans iyileştirmeleri ve nesne yönelimli programlama (OOP) desteği geldi.
PHP 5, daha güçlü bir OOP altyapısı sunarken, PHP 7 ve sonrasında büyük performans artışları sağlandı.
Günümüzde PHP 8.x sürümleriyle JIT (Just-In-Time) derleyici gibi modern özellikler eklenerek dilin geleceği güçlendiriliyor.
PHP Nasıl Çalışır?
PHP, sunucu tarafında çalışan bir betik dilidir. Kullanıcı bir PHP sayfasını ziyaret ettiğinde, sunucu PHP kodlarını işler ve sonucu HTML olarak tarayıcıya gönderir. Bu nedenle, kullanıcılar PHP kodlarını doğrudan göremez, yalnızca üretilen çıktıyı görür. Örneğin, bir veritabanı sorgusu yapılıyorsa, PHP bu sorguyu çalıştırır ve sonuçları kullanıcıya dinamik bir şekilde sunar.
PHP’nin çalışması için bir web sunucusuna (Apache, Nginx) ve PHP yorumlayıcısına ihtiyaç vardır. Geliştiriciler, yerel makinelerinde XAMPP, WAMP veya Docker gibi araçlarla PHP ortamını kolayca kurabilir. Ayrıca, PHP’nin yorumlanan bir dil olması, kodun derlenmesine gerek olmadan hızlı bir şekilde test edilebilmesini sağlar.
PHP'nin Temel Özellikleri
PHP, web geliştirme için birçok avantaj sunar. En önemli özelliklerinden biri platform bağımsız olmasıdır; Windows, Linux ve macOS gibi işletim sistemlerinde sorunsuz çalışabilir. Ayrıca, MySQL, PostgreSQL, SQLite ve MongoDB gibi birçok veritabanı sistemiyle uyumludur.
PHP, hem prosedürel hem de nesne yönelimli programlama (OOP) paradigmalarını destekler. Bu esneklik, küçük projelerden büyük kurumsal uygulamalara kadar geniş bir kullanım alanı sunar. Ayrıca, Composer gibi bir paket yöneticisi sayesinde harici kütüphanelerin projelere entegrasyonu oldukça kolaydır.
Özelliklerini biraz daha açıklayacak olursak;
Açık Kaynak Kodlu – Ücretsiz olarak kullanılabilir ve geliştirilebilir.
Platform Bağımsız – Windows, Linux, macOS gibi işletim sistemlerinde çalışabilir.
Sunucu Taraflı Çalışır – Kullanıcı tarafında değil, sunucuda işlenir.
HTML ile Entegre – PHP kodları HTML içine gömülebilir.
Geniş Veritabanı Desteği – MySQL, PostgreSQL, SQLite, Oracle, MongoDB vb. destekler.
Nesne Yönelimli Programlama (OOP) – Sınıflar, miras alma, arayüzler gibi OOP özellikleri sunar.
Dinamik Tür Belirleme – Değişken türleri otomatik olarak atanır.
Otomatik Bellek Yönetimi – Garbage Collection ile bellek yönetimi yapar.
Hata Ayıklama Desteği – Xdebug gibi araçlarla hata takibi yapılabilir.
Geniş Kütüphane Desteği – Dosya işlemleri, şifreleme, resim işleme gibi birçok kütüphane mevcuttur.
Oturum (Session) ve Çerez (Cookie) Yönetimi – Kullanıcı oturumlarını kolayca yönetir.
Form İşleme – POST ve GET metodlarıyla form verilerini işleyebilir.
Dosya Yükleme Desteği – Sunucuya dosya yüklemeyi kolaylaştırır.
REST API Geliştirme – JSON veri işleme ile API oluşturulabilir.
Composer Paket Yöneticisi – Harici kütüphanelerin yönetimini sağlar.
MVC Desteği – Laravel, Symfony gibi framework’lerle MVC mimarisi sunar.
Çoklu Dil Desteği – Gettext ile uluslararası uygulamalar geliştirilebilir.
Hızlı Performans – PHP 8 ile JIT derleyici sayesinde performans artışı sağlanmıştır.
Güvenlik Fonksiyonları – SQL Injection, XSS gibi saldırılara karşı koruma sağlar.
CRUD İşlemleri – Veritabanında kolayca ekleme, okuma, güncelleme ve silme işlemleri yapılabilir.
Otomatik URL Yönlendirme – .htaccess ile SEO dostu URL’ler oluşturulabilir.
Çoklu Thread Desteği – pthreads gibi eklentilerle çoklu iş parçacığı kullanılabilir.
Komut Satırı Arayüzü (CLI) – Sunucu dışında terminalden çalıştırılabilir.
Zengin Framework Ekosistemi – Laravel, Symfony, CodeIgniter, Yii gibi popüler framework’ler sunar.
Büyük Topluluk Desteği – Stack Overflow, GitHub, PHP.net gibi kaynaklarda geniş dokümantasyon mevcuttur.
Bu özellikler, PHP’nin web geliştirmede neden bu kadar yaygın ve güçlü bir dil olduğunu açıklar.
PHP Syntax ve Temel Kod Yapısı
PHP kodları <?php ve ?> etiketleri arasına yazılır. Değişkenler $ işareti ile tanımlanır ve veri tipleri dinamik olarak atanır.
Örneğin, $isim = "Ahmet"; şeklinde bir string tanımlanabilir. PHP’de döngüler, koşul ifadeleri ve fonksiyonlar diğer dillere benzer şekilde çalışır.
Fonksiyon tanımlamak için function anahtar kelimesi kullanılır.
Örneğin:
function merhabaDe($isim) {
return "Merhaba, " . $isim;
}
echo merhabaDe("Ahmet");
// Çıktı: Merhaba, Ahmet
Bu basit yapı, PHP’nin öğrenme kolaylığını gösterir.
PHP ile Veritabanı İşlemleri
PHP, veritabanı işlemleri için en çok MySQL ile birlikte kullanılır. MySQLi ve PDO (PHP Data Objects) olmak üzere iki farklı yaklaşım vardır.
MySQLi, yalnızca MySQL veritabanları için optimize edilmişken, PDO farklı veritabanlarıyla çalışabilme esnekliği sunar.
Örnek bir PDO bağlantısı şu şekildedir:
try {
$db = new PDO("mysql:host=localhost;dbname=test", "kullanici", "sifre");
echo "Bağlantı başarılı!";
} catch (PDOException $e) {
echo "Bağlantı hatası: " . $e->getMessage();
}
Bu yapı, güvenli veritabanı sorguları yapmayı kolaylaştırır.
Popüler PHP Framework'leri
PHP’nin gücünü artıran en önemli faktörlerden biri, gelişmiş framework’leridir.
Laravel, modern web uygulamaları için en popüler PHP framework’üdür. MVC (Model-View-Controller) mimarisi, ORM (Eloquent) ve yerleşik kimlik doğrulama sistemi gibi özellikler sunar.
Symfony, modüler yapısıyla büyük ölçekli projeler için tercih edilir.
CodeIgniter ise hafifliği ve hızlı kurulumuyla küçük projelerde kullanılır. Bu framework’ler, geliştirme sürecini hızlandırır ve daha güvenli kod yazmayı sağlar.
PHP ile Geliştirilmiş Büyük Projeler
PHP, dünyanın en büyük web projelerinden bazılarında kullanılmıştır. WordPress, tüm internet sitelerinin yaklaşık %40’ını oluşturur ve PHP tabanlıdır. Facebook, ilk yıllarında PHP kullanmış, daha sonra performans için Hack diline geçiş yapmıştır.
Wikipedia, MediaWiki altyapısı sayesinde PHP ile çalışır. Slack ve Digg gibi platformlar da başlangıçta PHP kullanmıştır. Bu örnekler, PHP’nin büyük ölçekli projelerde bile etkili olduğunu gösterir.
PHP'nin Avantajları ve Dezavantajları
PHP’nin en büyük avantajı, öğrenmesinin kolay olması ve geniş bir kaynak havuzuna sahip olmasıdır. Ayrıca, hosting firmalarının neredeyse tamamı PHP desteği sunar, bu da dağıtımı kolaylaştırır.
Ancak PHP’nin bazı dezavantajları da vardır. Eski sürümlerdeki güvenlik açıkları ve type safety eksikliği eleştirilmiştir. Fakat PHP 7 ve 8 ile birlikte bu sorunlar büyük ölçüde giderilmiştir.
PHP'nin Geleceği
PHP 8.x sürümleriyle birlikte JIT derleyici, named arguments ve attributes gibi modern özellikler eklenmiştir. Bu, PHP’nin performansını ve ölçeklenebilirliğini artırmıştır.
Rakip diller (Node.js, Python, Ruby) karşısında PHP hala güçlü bir alternatiftir. Özellikle WordPress ve Laravel ekosistemi sayesinde uzun yıllar daha yaygın olarak kullanılacaktır.
Sonuç
PHP, web geliştirme dünyasında hala önemli bir yere sahiptir. Yeni başlayanlar için öğrenmesi kolay, profesyoneller için ise framework’ler sayesinde güçlü bir seçenektir. Eğer web geliştirme alanında kariyer düşünüyorsanız, PHP öğrenmek mantıklı bir adım olacaktır.
Öğrenmeye başlamak için PHP.net resmi dokümantasyonu, Laravel ve CodeIgniter gibi framework’lerin eğitim kaynakları iyi bir başlangıç noktasıdır. Ayrıca, Stack Overflow ve GitHub gibi platformlarda aktif PHP topluluklarından destek alabilirsiniz.
